calisan annelerin haklari nelerdir

Çalışan Annelerin Hakları Nelerdir?

Suha Onay Diğer

Çalışan annelerin hakları, İş Kanunu kapsamında hamilelikten emzirme dönemine kadar pek çok düzenlemeye tabidir. Doğum öncesi ve sonrası izinler, emzirme hakkı ve kısmi süreli çalışma gibi çalışan annelerin hakları, kadınların iş ve aile hayatını dengelemesine yardımcı olur. Bu yazımızda, hamilelik sürecinden itibaren iş yerinde sahip olduğunuz yasal hakları detaylarıyla ele alacağız.

Annelik İzni 8 Hafta

Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra sekizer hafta olmak üzere toplam 16 hafta analık izni hakkı vardır. Bu süre, çoğul gebelik durumunda doğumdan önce 10 haftaya çıkarılabilir. Ayrıca doktor onayıyla hamilelik sürecinin son üç haftasına kadar çalışmaya devam eden anneler, kullanmadıkları doğum öncesi izin süresini doğum sonrası izne ekleyebilir. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen çalışanlar da çalışan annelerin haklarından faydalanabilir.

Çalışan Anneler İçin Doğum Yardımı ve Parası

Çalışan anneler, doğum sonrası devlet tarafından sağlanan doğum yardımı ödemesinden faydalanabilir. Bu destek, anneye bir defaya mahsus olmak üzere çocuğun doğum sırasına göre belirlenen tutarlarda yapılır:

  • Birinci çocuk için: 300 TL
  • İkinci çocuk için: 400 TL
  • Üçüncü ve sonraki çocuklar için: 600 TL

Doğum yardımı alabilmek için annenin veya babanın Türk vatandaşı veya Mavi Kart sahibi olması gerekir. Başvuru, Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri, Sosyal Hizmet Merkezleri veya e-Devlet üzerinden yapılabilir. Bu destek, çalışan annelerin haklarını korumayı ve doğum sonrası oluşabilecek ekonomik yükünü hafifletmeyi amaçlamaktadır. Doğum parası tutarı ise kişinin brüt maaşının üçte ikisi3’te 2’si olarak hesaplanır.

Emzirme Ödeneği (Süt Parası)

Doğum sonrası çalışan anneler, devlet tarafından sağlanan emzirme ödeneğinden faydalanabilir. Bu destek, doğum yapan kadın işçilere veya sigortalı olmayan annelerin sigortalı eşlerine verilir. 2025 yılı itibarıyla 1.238 TL olarak belirlenen bu ödeme, bir defaya mahsus olmak üzere yapılmaktadır.

Çalışan annelerin hakları kapsamında emzirme ödeneği almak için başvuru gerekmemektedir. SGK sistemine işlenen doğum bilgileri doğrultusunda ödeme otomatik olarak yapılır. Ödeme, PTT şubelerinden ya da annenin banka hesabına yatırılabilir.

Anne Ölürse İzni Baba Kullanacak

Eğer anne, doğum sırasında veya doğum sonrası izni devam ederken vefat ederse kalan izin süresi baba tarafından kullanılabilir. Bu düzenleme, bebeğin bakım sürecinin aksamaması ve babanın çocuğuyla daha fazla ilgilenebilmesi için getirilmiştir. Baba, annenin kullanamadığı doğum iznini kesintisiz şekilde devralarak iş yerinden izinli sayılır.

İsteyen Anneye Yarım Gün Çalışma

Çalışan annelerin hakları kapsamında annelik izninin bitmesinden sonra kadın işçi, istemesi halinde ilk doğumda 60, ikinci doğumda 120 ve sonraki doğumlarda 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin yapabilecek. Bu hakkı evlat edinen erkek işçi de kullanabilecek.

6 Aya Kadar Ücretsiz İzin

Kadın işçiler, doğum sonrası 6 aya kadar ücretsiz izin hakkına sahiptir. Annelik izni sona erdikten sonra talep eden anneler, iş sözleşmeleri korunarak bu izni kullanabilir. Ancak ücretsiz izin süresince maaş ödemesi yapılmaz ve bu süre yıllık izin hesabına dahil edilmez.

Söz konusu hak, çalışan annelerin hakları arasında önemli bir yer tutar. Bebeğiyle daha fazla vakit geçirmek isteyen anneler için büyük bir avantaj sağlarken, iş hayatına dönüşte istihdam güvencesi sunar. Ancak ücretsiz izin süresince sigorta primleri yatırılmadığı için emeklilik hesaplamasına dahil edilmez.

Ücretsiz izin süreçleri ve yıllık izin haklarının takibi, bu süreçte işletmeler için dikkatle yönetilmesi gereken konular arasındadır. DİA Yazılım’ın insan kaynakları yönetimi programı, izin sürelerinin hesaplanması, bordro takibi ve yasal süreçlerin yönetilmesi konusunda işverenlere büyük kolaylık sağlar. İnsan kaynakları süreçlerinizi daha verimli yönetmek için DİA Yazılım’ı keşfedin.

Çalışma Koşullarında Değişiklik

Hamile çalışan kadınlar, doktor raporuna bağlı olarak çalışma saatlerinde değişiklik isteyebilirler. Eğer ağır bir hamilelik geçiriyorlarsa tehlikeli işlerde kesinlikle çalıştırılamazlar. Seyahat gerektiren bir işte çalışan gebe kadınlar isterlerse masa başı işine geçebilirler. Trafiğin yoğun olduğu dönemlerde işe gidip gelmek yerine trafiğin yoğun olmadığı saatleri tercih edebilirler. Gece vardiyasında çalışan hamile kadının çalışmamayı talep hakkı mevcuttur. Aynı zamanda çalışan annelerin hakları kapsamında hem kendi hem de bebeğinin sağlığını tehlikeye atmayacak çalışma koşullarında çalışmayı talep etme hakkı vardır.

İş Yerinden Talep Edilebilecek Haklar

Çalışan annelerin hakları düşünüldüğünde, hamile kadınlar özel durumlarından dolayı çalıştıkları iş yerlerinden özel talepte bulunabilirler. Gebelerin tuvalet ihtiyaçlarının diğer kişilere göre daha sık olması ve zor durumda kaldıklarında uzanıp dinlenme hakları olmasından dolayı, doktorun uygun gördüğü durumlarda vereceği raporla gebe kadın izin alabilir ve bu izin maaşından kesilmez. Gebe kadının iş yerinde daha rahat koşullarda oturabilmesi için ayaklarını uzatması ve daha az radyasyona maruz kalacak şekilde bilgisayar ekranlarına koruma sağlanması koşullarının yerine getirilmesi gerekir.

Doktor Kontrolü

Rutin gebelik kontrolleri ve gerekli görülen ek muayeneler için hamile kadın işçiler, iş yerlerinden izin alma hakkına sahiptir. Bu izinler, çalışma saatleri içinde ve ücret kesintisi olmadan kullanılabilir. İşveren, çalışanın sağlık kontrollerine düzenli olarak gitmesini engelleyemez ve izin taleplerini karşılamak zorundadır.

Yapılan düzenleme, çalışan annelerin hakları arasında yer alarak hem anne adayının sağlığını hem de bebeğin gelişimini desteklemeyi amaçlar. İzinler için iş yerine önceden bilgi verilmesi yeterlidir ve bu süreç iş güvencesini etkilemez.

İş Yerinde Uygun Koşullar Sağlanmıyorsa

Anne adayı, iş yeri ve çalışma koşulları ile ilgili talepte bulunmasına rağmen ilgili düzenleme yapılmadıysa ise noterden iş yerine ihtarname gönderebilir veya talep ettiği koşulların sağlanmasını istediğini bunun aksi durumda yasal yollara başvuracağını bildirebilir. Buna rağmen koşulların sağlanmaması durumunda iş akdini feshedebilir. Diğer yandan mahkemeye başvurarak sağlanmayan koşullar nedeniyle uğramış olduğu zararın tazminini çalışan annelerin hakları kapsamında iş yerinden isteyebilir.

Çalışan Annelere 5 Yıl Yarım Gün Çalışma Hakkı

Çalışan anneler için getirilen önemli düzenlemelerden biri de 5 yıla kadar yarım gün çalışma hakkıdır. Yönetmelikle güvence altına alınan bu hak, annelerin iş hayatına devam ederken çocuklarına daha fazla zaman ayırmasını sağlar. Bu süre boyunca kişi, yarım gün çalışarak hem iş hayatını sürdürebilir hem de çocuğunun bakımını üstlenebilir.

İlkokul Çağına Kadar

Çalışan annelerin hakları arasında yer alan bu düzenleme sayesinde, kadın işçiler çocukları mecburi ilköğretim çağına gelene kadar istedikleri bir dönemde kısmi süreli çalışma talep edebilirler. Ancak bu haktan yararlanabilmek için eşin de çalıştığını belgelemek gereklidir. Böylece ailelerin ekonomik dengesinin korunması hedeflenirken annelere de çocuklarının bakımında destek sağlanır.

Vardiyalı Çalışanlarda İzne Bağlı

Özel sağlık kuruluşları, vardiyalı çalışılan sanayi işletmeleri ve bir yıldan kısa süreli mevsimlik işlerde çalışan anneler için kısmi süreli çalışma işverenin onayına bağlıdır. Bu sektörlerde çalışan annelerin yarım gün çalışma hakkını kullanabilmesi için işverenin izni gerekmektedir.

Hamile Olduğu İçin İşten Çıkarılırsa

Çalışan annelerin hakları İş Kanunu’nun 74. maddesi kapsamında korunmaktadır. Yasaya göre, hiçbir kadın hamile olduğu gerekçesiyle işten çıkarılamaz. Ancak bazı iş yerleri, bu düzenlemeye aykırı şekilde usulsüz işten çıkarmalar yapabilmektedir. Böyle bir durumda:

  • Anne adayı, işten çıkarılmasının hamileliği nedeniyle olduğunu kanıtlamalıdır.
  • Kanıt, tanık beyanları dahil olmak üzere çeşitli yollarla sağlanabilir.
  • İşten çıkarılan kadın, noter aracılığıyla iş yerine ihtarname göndererek işe iadesini talep edebilir.
  • Eğer işveren işe iade talebini kabul etmezse, mahkeme süreci başlatılabilir.
  • Mahkeme kararıyla iş yerine geri dönüş sağlanamazsa, kişiye 8 aya kadar maaş ödemesi yapılabilir.

Hamilelik sürecinde kadınlar, hak ettikleri maaş ödemelerini düzenli olarak takip etmeli ve işten çıkarılmaları durumunda kayıplarını belgeleyebilmelidir. Bu süreçte işverenler için de bütün maaş hesaplamalarının ve bordro süreçlerinin şeffaf bir şekilde yürütülmesi büyük önem taşır. İşletmenizin bordro yönetimi ve maaş takibini güvenilir bir şekilde yapmak için DİA Yazılım’ın gelişmiş maaş ve bordro programı çözümlerini inceleyebilirsiniz.